Muziek is voor de Spanjaarden een erg belangrijk onderdeel van het leven. Tijdens Spaanse feesten wordt er altijd veel aandacht besteed aan muziek, dans en andere culturele tradities. We kennen allemaal wel de moderne Spaanse muziek en ritmes maar hoe zijn die eigenlijk ontstaan?
Het ontstaan van de Spaanse muziek
Lang voordat Spanje een republiek werd zoals we het nu kennen hebben er verschillende volkeren gewoond en geleefd. De Romeinen en Grieken staan hierbij aan de basis, maar later met het Christendom kwamen er Germanen, Byzantijnen, Joden en Moren. Deze mengelmoes heeft uiteindelijk geleid tot een totaal afwijkende muziekstijl vergeleken met de rest van Europa.
De eerste muzieknotaties komen uit de achtste eeuw, destijds bedoeld om er kerkelijke muziek en zang mee te registreren. Het systeem was echter zo ingewikkeld dat het zelfs nu nog moeilijk is om te ontcijferen. We kunnen stellen dat de basis van de Spaanse muziek is ontstaan door kerkelijke gezangen en verzen. Belangrijke “Spaanse” componisten reisden daarna door Europa en zij namen hun kennis over muziek mee terug naar de regio veelal aan het einde van hun carrière. Het huidige Spanje bestond toen echter nog niet dus iedere regio had zo zijn eigen invloeden op deze muziek.
Vanaf de zeventiende eeuw ontwikkelde zich een polyfone koorgezang die dichtbij de Frans-Vlaamse school stond. Spanje kende toen al verschillende bekende componisten, maar de meest belangrijke uit die periode was Tomás Luis de Victoria. Deze componist verbleef langere tijd in Rome en hij heeft het polyfone koorzang verder geperfectioneerd. In deze periode vond men op het Iberische schiereiland ook de Vihuela uit, een snaarinstrument met 8 snaren.
Van de achttiende tot en met twintigste eeuw imiteerden de Spaanse componisten vooral de grote Italiaanse componisten gevoed vanuit Madrid waar deze “Italianen” aan het hof verbleven.
De Spaanse gitaar
Door de tijd heen bleef de Spaanse gitaar de belangrijkste rol spelen maar ook castagnetten worden geassocieerd met Spaanse muziek. Door heel Spanje ontstonden nieuwe ritmes vanuit het gewone volk. Enkele verdwenen weer en andere werden aangepast met de regionale invloeden. Ik noem vijf van de belangrijkste ritmes. Dat waren in die tijd de flamenco, de pasodoble, de fandango, de copla en de jota. De flamenco is het meest bekende ritme ontstaan in Andalusië met Arabische invloeden en invloeden vanuit het Spaanse zigeunervolk (Gitanos). Anderzijds heeft het ritme raakvlakken met de tango, de Griekse rebetiko en de Portugese fado. De flamenco kenmerkt drie belangrijke uitingen: zang, dans en gitaar.
Zoals eerder gezegd bleef de Spaanse gitaar het belangrijkste nationale instrument van Spanje. Bij voorkeur speelden de muzikanten hun muziek dan ook in de toonsoort E-groot. Misschien iets te technisch voor deze blog, maar dat is het akkoord waarop de snaren van een gitaar gestemd staan. Alle snaren op de Spaanse gitaar zijn van nylon in tegenstelling tot snaren op een Western gitaar die van staal zijn. De Spaanse gitaar geeft hierdoor een warmer geluid en is dus uitermate geschikt om te tokkelen (noot voor noot aanslaan met meerdere vingers).
Spaanse muziek is de basis voor moderne Latijns-Amerikaanse muziek
De Spaanse popmuziek is ontstaan op het einde van het Franco regime. Langzaam maakte de Britse en Noord-Amerikaanse rock and roll zijn intreden in Spanje. In de jaren ‘60 en ‘70 imiteerden de Spanjaarden deze muziek en later combineerden zij dit met de Ye-yé (Frans voor yeah-yeah of uptempo).
Pas na de dood van dictator Franco ondervonden de Spanjaarden steeds meer culturele vrijheid en kon men de wereld verder veroveren met hun muziekinvloeden. De Spanjaarden namen hun unieke gecombineerde muziek mee over de gehele wereld en met name in Latijns-Amerika en Noord-Amerika waar traditioneel veel latino’s wonen werd de muziek erg populair. We kunnen wel stellen dat de Spaanse muziek weer de belangrijkste basis heeft gevormd van de moderne Latijns-Amerikaanse muziek.
Muziek komt vanuit alle hoeken van de wereld, vanuit alle regio’s, culturen en iedereen kopieerde elkaar naarmate het reizen over de wereld gemakkelijker en toegankelijker werd voor iedereen. Hierdoor veranderde de muziek voortdurend een beetje en ontstonden er nieuwe stromingen. Echter is Spanje een grote periode een afgesloten militaire dictatuur geweest en hierdoor is een unieke stroming ontstaan die we tot op de dag van vandaag nog kunnen terughoren in de moderne muziek. Veel van de Spaanse invloeden zijn terug te vinden in moderne ritmes zoals Disco, Funk, Hip-Hop en Latino Pop. Maar ook in de huidige Nederlandse volksmuziek klinken de Spaanse gitaren, castagnetten vaak gecombineerd met een accordeon en voorzien van een Nederlands sausje.
